Geschiedenis

Het "politiedoorgangskamp voor Joden Westerbork" was van oorsprong geen Duitse voorziening. In 1939 brachten de Nederlanders de talrijke Duits-Joodse vluchtelingen samen in een centraal kamp, ​​dat met geld van de Nederlands-Joodse gemeenschap in het midden van "nowhere" was opgezet. Waar nu struiken en bomen een idyllische omgeving vormen voor de herdenkingsplaats, was vroeger alleen heide - en wind, stof en muggen...

 

Op 9 oktober 1939 arriveerde de eerste groep Duitse vluchtelingen in kamp Westerbork; 22 mensen die mede vanwege de beangstigende gebeurtenissen in het Reich op 9 en 10 november 1938 naar Nederland waren gevlucht. Al in april 1940 bevonden zich ruim 700 mensen in het kamp, ​​dat toen door de Nederlanders werd geleid.

 

In mei 1940 probeerden deze mensen verder te vluchten omdat nazi-Duitsland het neutrale Nederland was binnengevallen (en uiteindelijk bezet). Deze onderneming slaagde niet, de Duitse Joden moesten terug naar het kamp.

 

De "Kamp W" bleef tot 1 juli 1942 onder Nederlands bestuur, maar onder aanzienlijk strengere voorwaarden en met levendige bouwactiviteiten om de capaciteiten te vergroten. Uiteindelijk werden na de aangescherpte anti-joodse maatregelen in het bezette land in oktober 1942 meer dan 17.000 (!) mensen op een terrein van zo'n 500 bij 500 meter opeengepropt in enorme mensenbarakken. De meesten van hen bleven daar niet lang, maar gingen in plaats daarvan vanaf de zomer van 1942 "op transport", meestal in veewagens - meestal tot aan hun dood! De kampleiding probeerde dit te verdoezelen met verschillende maatregelen zoals verplichte arbeid, culturele en sportieve activiteiten en een uitstekend ziekenhuis, maar deed er alles aan om paniek te voorkomen en de transporten vlot te laten verlopen.

 

In de publicatie "Kamp Westerbork 1939-1945, Informatie voor je werkstuk of spreekbeurt" worden de bestemmingen en het aantal slachtoffers van de transporten als volgt vermeld:

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

De Duitse commandant die het langst de leiding had, SS-Obersturmführer Albert Konrad Gemmeker, ontkende in zijn proces na de oorlog standvastig op de hoogte te zijn geweest van de gebeurtenissen en het lot van de mensen in de kampen in het oosten. Hij kwam er met een relatief lichte straf vanaf.

Naast het karakter van een doorgangskamp had Westerbork veel weg van een werkkamp met tal van werkplaatsen, buitenwerken en werkplaatsen voor het (terug)winnen van voor de oorlog belangrijke grondstoffen. Iedereen die werk had, kon hopen te blijven.

 

Op 19 mei 1944 vertrok een transport met (onder andere) 245 personen uit Sinti en Roma kring uit Westerbork. Deze mensen zijn in de dagen ervoor op last van de Duitse bezetter door de Nederlandse politie opgepakt en naar kamp Westerbork gebracht. Ook dat is een deel van de trieste waarheid over deze plek, die door de nationaal-socialisten in een plaats van terreur is veranderd.

 

Westerbork werd op 12 april 1945 door Canadese troepen bevrijd. Op dat moment had de kampcommandant hem (in zijn Mercedes) al "aanbevolen" in Amsterdam, dat nog bezet was door de Duitsers. Later werden NS Bers en collaborateurs in Westerbork vastgehouden voordat het kamp in 1948/49 dienst deed als trainingskamp voor militairen uit Nederlands-Indië. Na de onafhankelijkheid van Indonesië vonden Nederlandse Indonesiërs hier een toevluchtsoord onder de naam "De Schattenberg". Hier woonden van 1951-1971 de laatste bewoners van de "Woonoord Schattenberg", mensen uit de voormalige kolonie, vooral uit de Molukken.

 

Daarna werd Kamp Westerbork gesloopt, waardoor er nog maar een paar originele gebouwen aan de reling overbleven. Desalniettemin laten de site en de bijbehorende tentoonstelling zeer indrukwekkend en zeer emotioneel zien wat er in Westerbork gebeurde - Duitstalige rondleidingen op aanvraag inbegrepen (zie "Impressies en bronnen").